Zaproszenie na konferencję „Globalne wschody. Sploty historii i pamięci”

28 12 2022

W dniach 19-21 stycznia 2023 roku odbędzie się współorganizowana przez Uniwersytet Warszawski konferencja „Globalne wschody. Sploty historii i pamięci” (szczegóły w programie konferencji). Będzie ona dotyczyć podobieństw w doświadczaniu nowoczesności, transformacji od dyktatury do demokracji i kształtowaniu pamięci zbiorowej na globalnych wschodach. Ukaże w nowym świetle i w globalnej perspektywie kwestie płynności pojmowania Wschodu i Zachodu, złożoności pamięci i wyobraźni historycznej oraz definiowania granic pomiędzy dyktaturą i demokracją.

Globalny wschód to transperyferyjna, nieoczywista przestrzeń, w której „Wschód” pozostaje zacofany wobec rozwiniętego „Zachodu” na drodze do globalnej nowoczesności. Domyślnym rozwiązaniem dla przestrzeni nieoczywistej jest stanie się „Zachodem”. Konfiguracja nierozwiniętego Wschodu i rozwiniętego Zachodu ukształtowała naszą wyobraźnię historyczną na wzór orientalnego eurocentryzmu. Widziany z perspektywy przestrzeni nieoczywistej, podział pomiędzy Wschód i Zachód nie pokrywa się z fizycznymi granicami Azji i Europy i wymyka się kategoriom geograficznym. Koncepcje i strategiczne lokalizacje Wschodu i Zachodu podlegają ciągłym przekształceniom w dyskursie historycznym. Nabierają one kształtu i stają się spójne wyłącznie we wzajemnej relacji, w dyskursywnym kontekście „przestrzeni nieoczywistej”.

Płynność Wschodu i Zachodu jako pojęć należących do geografii wyobrażonej staje się oczywista, gdy usytuujemy je w globalnym pochodzie narodowych historii. Niemiecka wyobraźnia historyczna ustanawia niemiecką „kulturę” jako przeciwwagę dla francuskiej „cywilizacji”, a Niemcy jako Wschód wobec Francji jako Zachodu. Jednakże Niemcy stają się Zachodem wobec Polski, jak wskazuje „Ost” w „Ostforschung” w badaniach nad Polską. Z kolei Polska identyfikuje się jako Zachód wobec „azjatyckiej” Rosji. W Japonii, po zwycięstwie w wojnie rosyjsko-japońskiej, orientalizowano Rosję, pozycjonując ją jako Zachód. W przemówieniu Wałęsy z 1981 roku, Polska stała się dla Japonii Wschodem/Azją a Japonia dla Polski Zachodem/Europą. „Wschód” i „Zachód” są adaptowalnymi kategoriami, których plastyczność można zrozumieć badając sploty historii i pamięci Zachodniej Europy, Wschodniej Europy oraz Wschodniej Azji.

Zachód stereotypizował Orient postrzegając społeczeństwa Bliskiego Wschodu, Azji i Północ-nej Afryki jako statyczne i nierozwinięte, a zarazem wykreował Europę Wschodnią jako „inte-lek¬tu¬alny pro¬jekt swo¬istej orien¬ta¬li¬za¬cji”. Europa Wschodnia stała się dla Zachodu modelem zacofania zanim określono tak Azję. Z kolei dziewiętnastowieczna polska inteligencja defi-niowała Europę Zachodnią i pozycjonowała siebie jako warstwę pośredniczącą pomiędzy Eu-ropą a Wschodem. Stopień przynależności do Wschodu wyznaczała odległość od „Zachodu”. Ani narodowi ani marksistowscy historycy globalnych wschodów nie uwolnili się od eurocen-trycznego dyskursu historycyzmu, który projektował Zachód jako modelową skalę „historii”, tym samym napędzając zarówno eurocentryzm, jak i orientalizm. Narodowe historie global-nych wschodów stały się epistemologicznymi bliźniakami eurocentrycznych narodowych hi-storii Zachodu poprzez podzielanie etosu „antyzachodniego orientalizmu”.

Konferencja będzie okazją do przedstawienia referatów na następujące tematy:

Historyczne wyobraźnie: (auto)orientalizm globalnych wschodów
Wytwarzanie Wschodu: ruchy polityczne i procesy tożsamościowe
Globalne pamięci Wschodu: władza i opozycja w zimnowojennych przestrzeniach pamięci, pamięć modernizacji i rozwoju na powojennych wschodach
Powiązania i porównania pamięci o dyktaturach i ludobójstwach: międzynarodowe transfery pamięci historycznych oraz dyskursów negacjonistycznych
Przedstawienia globalnych wschodów: kolekcje, muzea i dziedzictwo kulturowe
Polska i globalne wschody: teoria i praktyka.

Pełna informacja o konferencji