“As Time Goes by?” – czas jako kategoria pomiaru, transferu i doświadczenia w Europie XIX i początku XX wieku
21 09 2022
Kategoria: IV.3.1, Rezultaty, Wydarzenia
Zapraszamy na konferencję organizowaną w dniach 22-23 września 2022 r. w ramach projektu dofinansowanego w Działaniu IV.3.1 „Granty wewnętrzne Uniwersytetu Warszawskiego”.
Czas od dawna miał kluczowe znaczenie dla historii, religii, filozofii, podróży, sztuki, biznesu, nauk ścisłych i codziennego doświadczenia. Jednak wiek XIX przyniósł zasadniczą zmianę: przedmiotem pomiaru i standaryzacji stały się rozległe czasy lokalne. Proces ten zakończył się ucieleśnioną ideą czasu uniwersalnego: takiego samego dla wszystkich mieszkańców Ziemi.
Na konferencji w Londynie w 1884 roku przyjęto uniwersalny dzień 24-godzinny rozpoczynający się o północy w Greenwich. Do około 1900 roku prawie wszystkie kraje przyjęły standardową strefę czasową. Niektóre z nich stosowały przesunięcie godzinowe w stosunku do GMT. Mimo „strukturalnych” decyzji – różnorodność czasów lokalnych była ważnym czynnikiem codziennego doświadczenia jednostek i społeczności przez wiele kolejnych dekad.
Idea konferencji koncentruje się na czasie jako elemencie ludzkiego doświadczenia, kategorii kultury oraz narzędziu wykorzystywanym do projektowania i rządzenia życiem ludzi i społeczeństw. Tematyka ta nawiązuje również do szerszej refleksji skoncentrowanej na XIX wieku jako początku gwałtownej globalizacji – w przeciwieństwie do typowego skupienia na rozwoju nacjonalizmu wyodrębniającego społeczeństwa i państwa we wszystkich możliwych wymiarach: politycznym, społecznym, kulturowym.
Chcemy przyjrzeć się temu, jak ludzie przez długi XIX wiek i początek XX wieku próbowali na różne sposoby i za pomocą różnych narzędzi uwzględniać, wymyślać i modyfikować czas: zegary, strefy czasowe, telegrafy, podróże, nowoczesne media, oraz jak te mechanizmy mierzenia i kontrolowania czasu zyskiwały znaczenie dla życia codziennego, dyskursów publicznych i kulturowych oraz konfliktów politycznych. Pomiary czasu powinny służyć jako doskonałe punkty centralne wewnątrz i pomiędzy społecznościami.
Czas płynął – ale obciążony wieloma społecznymi funkcjami i symbolicznymi znaczeniami. Władza nad nim miała charakter techniczny; tworzyła mechanizm wpływania na styl życia jednostek i społeczności, skuteczną dźwignię działającą na rzecz zmiany odziedziczonych po przeszłości feudalnych schematów prestiżu i władzy, zmieniających teatr dworów królewskich w zunifikowany, znormalizowany czas klas pracujących.