I.3.6. Humanistyka cyfrowa
Realizacja celu IDUB
- I.3. Wsparcie tworzenia programów oraz zespołów badawczych, które w przyszłości staną się centrami doskonałości, w tym poprzez ich umiędzynarodowienie
- I.4. Utrzymanie silnego zaplecza infrastrukturalnego do prowadzenia badań na światowym poziomie
- II.3. Podniesienie zdolności do współpracy poprzez zwiększenie posiadanego potencjału badawczego
- II.4. Wdrożenie systemu komunikowania osiągnięć naukowych i wyników badań
Nazwa POB/Grupy działań
Opis działania
Cele
- Zwiększenie potencjału naukowego UW w zakresie wykorzystania nowych technologii w badaniach humanistycznych i o sztuce.
- Wzmocnienie udziału i pozycji UW w krajowych i międzynarodowych konsorcjach i sieciach badawczych.
- Stworzenie zaplecza infrastrukturalnego UW, umożliwiającego prowadzenie badań humanistycznych z wykorzystaniem narzędzi cyfrowych, integrację i sieciowanie uniwersyteckich zespołów badawczych oraz projektów z zakresu szeroko rozumianej humanistyki cyfrowej.
- Wzmocnienie potencjału innowacyjnego UW poprzez rozwijanie unikalnych kompetencji cyfrowych na rzecz badań humanistycznych.
- Wsparcie dla interdyscyplinarnych projektów i łączenie kompetencji badaczy z różnych dyscyplin.
- Zwiększenie rozpoznawalności i pozycji UW w badaniach z wykorzystaniem metod HC w Polsce oraz stworzenie unikalnych kompetencji na mapie polskich ośrodków naukowych (zwłaszcza dot. badania, analizy i wizualizacji obrazów i obiektów przestrzennych).
- Stworzenie uniwersyteckiej infrastruktury zapewniającej możliwość archiwizacji, wymiany, ponownego wykorzystania oraz przetwarzania danych badawczych w naukach humanistycznych.
Powyższe cele realizowane będą poprzez
- Powołanie interdyscyplinarnego zespołu badawczego, gotowego do aktywnego uczestnictwa w ambitnych projektach krajowych i międzynarodowych oraz sieciach naukowych, a także do koordynowania działań prowadzonych w ramach międzynarodowych konsorcjów naukowych.
- Stworzenie kompleksowej infrastruktury wspierającej i rozwijającej innowacyjne badania naukowe z zakresu humanistyki, nauk społecznych i nauk o sztuce. Będzie ona obejmowała:
- platformę udostępniania narzędzi cyfrowych oraz wymiany informacji o projektach HC na UW;
- instytucjonalne repozytorium danych badawczych dla nauk humanistycznych, umożliwiającego archiwizację, wymianę, ponowne wykorzystanie oraz przetwarzanie danych badawczych w naukach humanistycznych;
- dwie innowacyjne pracownie: pracownię cyfrowej rekonstrukcji zabytków w przestrzeni wirtualnej oraz pracownię zajmującą się zagadnieniami archiwizacji Webu (w ramach pracowni zostanie udostępniony pełnotekstowy korpus zarchiwizowanych stron z polskich domen z lat 1996-2001).
Humanistyka cyfrowa jest jednym z prężniej rozwijających się interdyscyplinarnych obszarów badawczych. Oferuje metody wykorzystywania narzędzi cyfrowych i technik informatycznych w badaniach humanistycznych, pozwalające na uzyskanie wyników niedostępnych przy użyciu standardowych metod przetwarzania i gromadzenia danych. Łączy tradycyjnie rozumiane badania naukowe z nowymi technologiami nie tylko na poziomie konceptualnym, ale też praktycznym. Dlatego warunkiem niezbędnym do prowadzenia innowacyjnych badań w tym obszarze jest nowoczesne i stabilne zaplecze infrastrukturalne.
W Europie działają obecnie trzy główne konsorcja, które nadają ton zmianom, rozwojowi i integracji infrastruktury dla humanistycznych projektów cyfrowych. Są to CLARIN – ERIC (European Research Infrastructure for Language Resources and Technology – European Research Infrastructure Community), DARIAH ERIC (Digital Research Infrastructure for the Arts and Humanities) oraz Time Machine Organization. Uniwersytet jest aktywnym członkiem dwóch ostatnich organizacji, a także liderem Konsorcjum naukowego DARIAH-PL, będącego największym polskim konsorcjum humanistycznym i nauk o sztuce. Ambitnie zarysowany projekt konsorcjum Time Machine zakłada rozwój wielkoskalowej infrastruktury digitalizacyjnej i obliczeniowej, odwzorowującej tysiąclecia europejskiej ewolucji historycznej i geograficznej, przekształcając kilometry archiwów, duże zbiory muzeów i innych zbiorów danych geohistorycznych w rozproszony cyfrowy system informacyjny. Według założeń projektu Europa stanie się liderem w dziedzinie ekstrakcji i analizy dużych ilości danych dotyczących przeszłości, co ma doprowadzić do głębokich zmian metod i praktyk badawczych w naukach humanistycznych, pozwalając na zadawanie odważniejszych pytań i osiąganie nowych poziomów dostępności danych badawczych.
Uczestnictwo w międzynarodowych i krajowych konsorcjach o charakterze infrastrukturalnym wykształciło optymalne warunki do powołania zespołu badawczego, którego celem jest zwiększenie potencjału naukowego Uniwersytetu Warszawskiego w eksplorowaniu tak zarysowanych obszarów. Zespół przy wsparciu instytucjonalnym i technologicznym CKC UW oraz ICM UW, a także korzystając z zawiązanej współpracy międzynarodowej i krajowej, będzie miał szansę na szybkie uzyskanie pierwszych grantów badawczych i uczestnictwo w międzynarodowych projektach. Ścisła współpraca zespołu badawczego z instytucjami o wysokich kompetencjach cyfrowych i doświadczonych w budowaniu zaplecza infrastrukturalnego pozwoli ponadto wypracować nowatorskie metody integracji danych źródłowych przynależnych tradycyjnie do osobnych dyscyplin i kategorii źródeł. Działanie zakłada stworzenie zespołu złożonego z kierownika, dwóch początkujących naukowców ze znacznym dorobkiem i jednego postdoca. Założeniem jest również zwiększenie liczebności zespołu po czwartym roku realizacji projektu IDUB, przy założeniu uzyskania pierwszych grantów oraz po zakończeniu prac i inwestycji infrastrukturalnych w poddziałaniach. Zespół powinien poszerzyć skład m.in. o doktorantów i kolejnego postdoca.
Celem działania jest wzmocnienie potencjału naukowego badań humanistycznych prowadzonych na UW zarówno poprzez rozwijanie nowych metod i narzędzi cyfrowych, jak i poprzez zbudowanie nowoczesnej infrastruktury naukowej, wspierającej i umożliwiającej ich wykorzystywanie.
W ramach prac infrastrukturalnych w Działaniu stworzona zostanie uniwersytecka platforma służąca udostępnianiu narzędzi cyfrowych oraz wymianie informacji o humanistycznych projektach cyfrowych realizowanych na UW. Umożliwi sieciowanie projektów cyfrowych, przepływ i ewolucję metod oraz ponowne wykorzystanie i rozwijanie istniejącego już oprogramowania. Zapewni także stałą dostępność oprogramowania stworzonego w ramach realizacji projektów badawczych.
Zbudowane zostanie również otwarte instytucjonalne repozytorium danych badawczych, zorientowane na nauki humanistyczne. Repozytorium będzie umożliwiało (1) deponowanie szeroko rozumianych danych badawczych pozyskanych lub opracowanych w toku prac naukowych prowadzonych na Uniwersytecie, (2) przechowywanie ich w sposób bezpieczny i trwały, oraz (3) otwarty dostęp do danych badawczych.
W niedalekiej perspektywie czasowej Uniwersytet Warszawski ma szansę stać się jednym z wiodących ośrodków wytwarzających i udostępniających zarówno nowe metody badawcze, jak i narzędzia cyfrowe do prowadzenia badań w humanistyce. Uniwersyteckie repozytorium danych i narzędzi cyfrowych udostępnianych w sposób otwarty stałoby się wzorcowym rozwiązaniem w Polsce.
Ponadto, w ramach działania powołane zostaną dwie innowacyjne pracownie łączące humanistykę z nowymi technologiami: pracownia wizualizacji trójwymiarowych i pracownia archiwizacji Webu. Obie pracownie będą stanowiły wyspecjalizowane laboratoria z potencjałem do samodzielnego wypracowywania rozwiązań technologicznych na potrzeby humanistyki, będące zarazem otwarte na współpracę z zespołami badawczymi.
Pracownia wizualizacji trójwymiarowej i cyfrowej rekonstrukcji zabytków w przestrzeni wirtualnej będzie działaniem pionierskim, służącym społeczności UW poprzez budowanie kompetencji w zakresie wizualizacji trójwymiarowych, VR i AR, wsparcie w stosowaniu i wdrażaniu wizualizacji trójwymiarowych w badaniach podejmowanych na UW oraz inspirowanie kolejnych projektów w tym zakresie.
Natomiast dzięki pracowni archiwizacji Webu UW stanie się liderem wśród polskich uczelni w zakresie archiwistyki webowej, umożliwiając przy tym swoim pracownikom naukowym podejmowanie nowatorskich badań z wykorzystaniem pozyskanych zasobów. Archiwalne zasoby Webu mogą być wykorzystane jako wsparcie badań nad zmianami społecznymi, historią mediów czy w analizie procesów politycznych. W ramach działalności pracowni przygotowany zostanie unikalny w skali kraju korpus zasobów polskiego Webu lat 90. (1996-2001), pozyskany z archiwów fundacji Internet Archive i przygotowany do wykorzystania w badaniach naukowych.
Jednostka koordynująca działanie
- Centrum Kompetencji Cyfrowych
Jednostki zaangażowane w realizację działania
- Centrum Badań nad Kulturą, Językiem i Umysłem
- Wydział Historii
- Wydział Nauk o Kulturze i Sztuce
- Centrum Kompetencji Cyfrowych
- ICM – Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego