I.3.9. Mobilność i nierówności przez pryzmat nowych cyfrowych źródeł danych – fiszka
Realizacja celu IDUB
- I.3. Wsparcie tworzenia programów oraz zespołów badawczych, które w przyszłości staną się centrami doskonałości, w tym poprzez ich umiędzynarodowienie
Nazwa POB/Grupy działań
Opis działania
Cele
Głównym celem działania jest stworzenie na UW programu badawczego wykorzystującego nowe rodzaje danych (dane cyfrowe, zharmonizowane i zintegrowane dane pochodzące z różnych źródeł) w innowacyjnych badaniach poświęconych determinantom, pomiarowi i skutkom mobilności terytorialnej, mobilności społecznej i nierówności ekonomicznej, w szczególności w obszarach powiązanych z rynkiem pracy. Zagadnienia te są jednymi z najbardziej palących wyzwań społecznych współczesności. Rozwój badań nad nimi pozwoliłby na podniesienie globalnej pozycji UW w naukach społecznych oraz trwałą poprawę możliwości publikacyjnych w dziedzinach, które cieszą się dużym i rosnącym zainteresowaniem.
Podstawowym wynikiem działania ma być skonsolidowanie oraz znaczące wzmocnienie potencjału badaczy już pracujących lub zachęconych do współpracy z UW na trzech zasadniczych poziomach.
- Zdolność do publikowania w czasopismach o wysokim współczynniku oddziaływania w dziedzinach związanych z badaniem mobilności i nierówności przy wykorzystaniu nowych, zharmonizowanych danych. Publikacje te powstaną jako wynik projektów badawczych finansowanych w ramach działania oraz pracy badaczy zatrudnionych na stanowiskach typu post-doc.
- Możliwość tworzenia konsorcjów zdolnych do konkurowania i wygrywania w najbardziej prestiżowych konkursach krajowych (NCN MAESTRO) i zagranicznych (Horizon Europe) wymagających podejścia interdyscyplinarnego.
- Nawiązanie przez skonsolidowany zespół z UW współpracy badawczej z najlepszymi ośrodkami akademickimi na świecie zajmującymi się problemami mobilności i nierówności. Zostanie to osiągnięte w drodze finansowania wyjazdów pracowników UW do ośrodków zagranicznych oraz wizyty znanych badaczy zagranicznych na UW.
Za sprawą konsolidacji istniejących już zasobów możliwe będzie osiągnięcie celów czysto naukowych, np. wypracowanie nowych podejść teoretycznych czy metodologicznych. W szczególności, badacze zajmujący się nierównościami i mobilnością na UW zostaną zaproszeni do współpracy przy tworzeniu nowych baz danych. Bazy te zostaną zaprezentowane na otwartych seminariach naukowych oraz udostępnione badaczom do wykorzystania we własnych badaniach. Zaoferowane będzie również wsparcie metodologiczne i możliwość współpracy w efektywnym wykorzystaniu danych.
Działanie ma wykorzystywać dotychczasowe doświadczenia naukowe z tego zakresu badaczy m.in. z Wydziału Nauk Ekonomicznych, Ośrodka Badań nad Migracjami, DELab, EUROREG, Instytutu Socjologii, Wydziału Wydziału Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji, Wydziału Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych i kilku innych jednostek UW.
Uzasadnienie
Mobilność terytorialna, mobilność społeczna (wewnątrz- i międzypokoleniowa) oraz nierówności ekonomiczne są jednymi z najbardziej aktualnych i najchętniej badanych problemów we współczesnych naukach społecznych. Wynika to w dużej mierze z nasilenia się w ostatnich dekadach negatywnych lub potencjalnie negatywnych trendów, takich jak rosnące nierówności ekonomiczne w wielu krajach wysoko rozwiniętych oraz malejąca mobilność ekonomiczna i społeczna w wielu społeczeństwach zachodnich. Jednocześnie istotnie wzrosła skala mobilności terytorialnej, zwłaszcza zaś nasiliła się koncentracja ruchów migracyjnych o różnym charakterze (od migracji pracowniczych poprzez łączenie rodzin aż po ruchy uchodźcze) w krajach wysoko rozwiniętych, w tym UE. W reakcji na te zjawiska powstała znacząca i wpływowa literatura zajmująca się pomiarem mobilności i nierówności, jak również determinantami i skutkami tych zjawisk. Prace podejmujące te problemy należą do najczęściej cytowanych w naukach społecznych w ostatnich latach. Jednocześnie stanowią one poważne wyzwanie metodologiczne a także dyscyplinarne, jako że studia nad nimi zwykle wykraczają poza wąsko definiowane dyscypliny nauk społecznych. Co istotne, najnowsza literatura w tych dziedzinach coraz częściej wykorzystuje nowe rodzaje danych, które pochodzą z do niedawna niedostępnych cyfrowych źródeł (dane satelitarne, dane pochodzące z mediów społecznościowych i telefonów komórkowych, dane administracyjne, itp.) lub są wynikiem połączenia danych pochodzących z różnych źródeł (np. dochody łączone z baz danych ankietowych, podatkowych i makroekonomicznych). Wykorzystanie tego typu nowych źródeł danych umożliwia wykonanie innowacyjnych badań, które dotychczas były niemożliwe do przeprowadzenia lub zweryfikowanie dotychczasowych ustaleń z dużo większą dokładnością. W ramach niniejszego działania stworzone zostaną nowe lub zharmonizowane bazy danych z obszarów nierówności ekonomicznych i społecznych oraz mobilności, które będzie można wykorzystać do nowatorskich badań. Popyt na tego typu dane i badania je wykorzystujące wciąż rośnie w światowej nauce. W tym kontekście, niniejsze działanie ma umożliwić badaczom z UW inicjowanie i realizowanie innowacyjnych badań, które będą mogły być publikowane w czołowych czasopismach naukowych z zakresu nauk społecznych. Stworzenie swoistej „masy krytycznej” zwiększa także szanse na zaistnienie UW jako liczącej się jednostki badawczej w tym obszarze i współpracę z najlepszymi jednostkami w Europie i na świecie.
Do tej pory zainicjowano na UW kilka projektów badawczych w dziedzinie mobilności i nierówności przy wykorzystaniu nowych źródeł danych (w ramach OBM, DELab, EUROREG, WNE). Badania te były jednak rozproszone i nie wykorzystywały w pełni potencjału UW w tych dziedzinach. W niewielkim także stopniu łączyły tematy wymienione w tytule niniejszego działania (np. mobilność a nierówności). Dzięki stworzeniu nowych baz danych, które będą obejmowały dane cyfrowe i wieloźródłowe dane zintegrowane, działanie I.3.9 pozwoli uzyskać synergiczne wzmocnienie dotychczasowych badań w ramach różnych jednostek UW, jak również podnieść ich poziom poprzez nawiązanie współpracy z wiodącymi ośrodkami zagranicznymi. Zagwarantowanie stabilnego finasowania tej ścieżki badań umożliwi uzyskanie znaczących i trwałych wyników (przede wszystkim publikacji w prestiżowych czasopismach międzynarodowych).
Zadania / projekty w ramach zadań
Zgodnie z zarysowanymi powyżej celami i zakładanymi efektami podejmowanych aktywności proponujemy, by skoncentrować się na umożliwianiu dostępu do nowych, zharmonizowanych lub zintegrowanych zbiorów danych, promocji badań o charakterze innowacyjnym, tworzeniu nowych zespołów i grup badawczych oraz wykorzystaniu potencjału współpracy międzynarodowej.
W szczególności przewidujemy następujący katalog działań (w każdym przypadku odnosić się one będą do dwóch zasadniczych obszarów, tj. nierówności i mobilności oraz ich relacji):
- Pozyskiwanie danych gromadzonych w ramach projektów badawczych oraz zakupy zbiorów danych, które nie są w dyspozycji Uniwersytetu Warszawskiego (m.in. dane spisowe, dane administracyjne, dane sondażowe oraz zbiory o charakterze „dużych danych”).
- Harmonizacja ww. wspomnianych zbiorów danych (w tym łączenie zbiorów danych w sposób umożliwiający kompleksowe analizy ilościowe i jakościowe) i dodanie niezbędnych metadanych. Jednym z działań tego typu będzie stworzenie ujednoliconych danych o dochodach gospodarstw domowych w Polsce w okresie ostatnich 30 lat na podstawie danych ankietowych, podatkowych i makroekonomicznych. Dane te umożliwią powstanie wszechstronnych, innowacyjnych badań, których prowadzenie dotychczas było niemożliwe.
- Wykorzystanie istniejących na UW repozytoriów danych – ilościowych oraz jakościowych – do przechowywania i udostępniania danych dedykowanych obu obszarom.
- Organizacja seminariów i webinariów wprowadzających do analizy ww. danych.
- Konkursy na projekty o niewielkiej skali (do 40 tys.), które z założenia będą realizować działania związane z innowacyjnym wykorzystaniem danych (ewent. tworzące nowe, np. duże dane, które będą docelowo składowane w repozytorium) albo też będą prowadzić do tworzenia zespołów badawczych i docelowo przygotowania aplikacji projektowej finansowanej przez agencje grantowe.
- Konkursy na stanowiska typu Post-doc, w przypadku których preferowani będą wybijający się młodzi badacze proponujący innowacyjne podejścia do badań nad nierównościami i mobilnością.
- Organizacja międzynarodowej konferencji (konferencja sieci IMISCOE w roku 2022 lub 2023), która będzie poświęcona związkom między oboma obszarami.
Z założenia działanie będzie miało charakter otwarty a zaproszenie do współpracy kierowane jest do całej wspólnoty UW. Osoby o zainteresowaniach zbieżnych z profilem działania będą mogły otrzymać „pakiet” rozwiązań obejmujący m.in. dostęp do danych, wsparcie merytoryczne, mentoring, finansowanie mobilności naukowej oraz wsparcie innowacyjnych działań badawczych.
Jednostka koordynująca działanie
- Wydział Nauk Ekonomicznych
Jednostki zaangażowane w realizację działania
- OBM
- IS
- DELaB
- EUROREG
- WNPiSM
- WSNSiR