I.3.3. Utworzenie Centrum Doskonałości w Naukach Społecznych (Centre of Excellence in Social Sciences – CESS) – fiszka
Realizacja celu IDUB
- I.3. Wsparcie tworzenia programów oraz zespołów badawczych, które w przyszłości staną się centrami doskonałości, w tym poprzez ich umiędzynarodowienie
Nazwa POB/Grupy działań
Opis działania
Cele
Celem działania jest stworzenie instytucjonalnych ram dla koordynacji i wsparcia interdyscyplinarnych działań badawczych podejmowanych na Uniwersytecie Warszawskim w obszarze nauk społecznych. Zmierza ono do wzmocnienia potencjału badawczego na UW, tak, by możliwe było realizowanie w praktyce doskonałości naukowej. Niniejsza propozycja w dużej mierze wynika z dotychczasowych doświadczeń funkcjonujących na UW jednostek o charakterze interdyscyplinarnym, które wskazują, że jedną z możliwych odpowiedzi na rosnącą konkurencyjność w europejskiej i światowej nauce jest wyjście poza dotychczasowe ‘silosy’ i synergiczne wykorzystanie potencjału nauk społecznych – tak na poziomie naukowym, jak i organizacyjnym – w najbardziej obiecujących obszarach tematycznych.
Zakładamy, że dzięki alokowanym środkom możliwe będzie wykreowanie rozpoznawalnej na poziomie europejskim jednostki, która może stać się liderem badań społecznych w Europie Środkowo-Wschodniej oraz ważnym partnerem dla jednostek o zbliżonym charakterze (IIASA, Institut für Höhere Studien, JRC Centre for Advanced Studies, Max Planck Institute).
W wymiarze praktycznym cele CESS są następujące:
- stworzenie nowych oraz integracja istniejących zespołów tematycznych (z założenia: międzywydziałowych i międzyjednostkowych) podejmujących kluczowe wyzwania badawcze w naukach społecznych;
- zapewnienie efektywnych mechanizmów (tak na poziomie finansowania, jak i wsparcia administracyjnego) do przygotowywania konkurencyjnych aplikacji grantowych (prestiżowe granty krajowe, m.in. NCN MAESTRO, SONATA BIS, i zagraniczne (Horizon Europe i ERC);
- zapewnienie mechanizmów wspierających metodologiczne i praktyczne przygotowanie młodych badaczek i badaczy społecznych (kursy metodologiczne, academic writing, itp.);
- zainicjowanie i podtrzymywanie współpracy z wybitnymi badaczami z zagranicy;
- stworzenie doskonałej naukowo szkoły letniej dla młodych badaczy.
Podsumowując, ideą CESS jest zapewnienie wszelkiego niezbędnego wsparcia tak dla indywidualnych badaczy, jak i dla (tworzących się i istniejących już) zespołów badawczych a jednocześnie zadbanie o to, by wsparcie to miało charakter kompleksowy (od inicjowania badań, poprzez aplikacje o ich finansowanie aż po współpracę międzynarodową i upowszechnianie wyników realizowanych działań) („pakiet narzędzi”).
Uzasadnienie
Naukowa odpowiedź na społeczne wyzwania współczesności i przyszłości wymaga nie tylko doskonałości naukowej w danej dziedzinie/dyscyplinie, ale także zdolności do podejmowania działań innowacyjnych oraz odwagi wychodzenia poza „bezpieczne” pola dyscyplinarne i do konfrontowania wyników swoich badań z innymi perspektywami badawczymi.
Dotychczasowe doświadczenia UW wskazują, że właśnie tego typu działania mogą być nie tylko naukowo twórcze, ale pozwalają uzyskiwać wysoką pozycję zarówno w Polsce, jak i w wymiarze międzynarodowym (na poziomie realizowanych projektów badawczych, publikacji naukowych i współpracy międzynarodowej). Wieloletnie funkcjonowanie takich jednostek jak EUROREG, Ośrodek Badań nad Migracjami, Instytut Studiów Społecznych, DELab przekonuje jednak nie tylko jak duży jest potencjał badaczy zatrudnionych na UW. Ich doświadczenia sugerują także, że konieczne jest dążenie do tworzenia ram instytucjonalnych ułatwiających/umożliwiających współpracę między różnymi jednostkami, także tymi, które z założenia mają charakter dyscyplinarny. Proponowane ramy winny istotnie zwiększyć skalę dotychczasowej współpracy między badaczami reprezentującymi różne jednostki UW przy jednoczesnym unikaniu ryzyka „płytkiej interdyscyplinarności” czy zamykania się w bezpiecznym obszarze ekspertyzy.
W pierwszej fazie działalności zamierzamy skupić się na wyzwaniach definiowanych jako globalne i już obecnych w pracach naukowych badaczy UW:
- rosnąca skala mobilności i związane z tym szanse i wyzwania,
- nierówności (na różnych poziomach),
- zmiany demograficzne (starzenie się, ale też wzorce tworzenia i rozpadu rodzin, nowe formy funkcjonowania społecznego, urbanizacja),
- zmiany społeczne i ekonomiczne wynikające z pandemii COVID-19,
- przemiany instytucji demokratycznych,
- postawy, ich uwarunkowania i konsekwencje,
- tzw. rewolucja cyfrowa (i jej skutki).
Zakres tematyczny planowanych działań jest zbieżny z tematyką ogółu działań przewidzianych do realizacji w ramach POB V, a wynika to z faktu, że CESS ma stanowić swoisty „hub” będący zapleczem dla wszystkich innych aktywności w obszarze nauk społecznych realizowanych w ramach IDUB. Lista tematów nie jest jednak zamknięta, podejmowane będą działania o charakterze promocyjnym zachęcające do aktywnego włączenia się (lub włączenia swojego zespołu) do Centrum.
Tworzone Centrum ma jednak z założenia charakter otwarty a otwartość ta będzie w szczególności dotyczyła realizowanych działań badawczych. Oznacza to, że profil tematyczny CESS będzie pochodną potencjału zaangażowanych osób, ale i zapotrzebowania na określone badania naukowe (np. zidentyfikowane w programach badawczych UE, np. Horizon Europe). Jak sugerowano powyżej, opcja włączenia do prac CESS będzie dotyczyła tak indywidualnych badaczy, jak i zespołów projektowych.
Istotną rolę w procesie tworzenia i rozwoju Centrum odgrywać będzie Rada Naukowa złożona z osób reprezentujących UW oraz przedstawicieli wiodących instytutów europejskich.
Zadania
Ponieważ podstawowym celem działania jest integracja środowiska badaczy UW angażujących się w działania o charakterze interdyscyplinarnym, kluczowym zadaniem jest powołanie Centrum w wymiarze instytucjonalnym. W wymiarze praktycznym oznaczać to będzie powołanie Rady Naukowej CESS (reprezentującej kluczowe jednostki partnerskie oraz wybrane jednostki zagraniczne) oraz stworzenie zaplecza administracyjnego (w tym: profesjonalnego menedżera nauki). Lider działania we współpracy z Radą Naukową oraz ze wsparciem menedżera nauki wypracuje szczegółowe reguły działania Centrum zapewniające efektywność podejmowanych aktywności, ale i pełną inkluzywność warunkowaną jedynie kryteriami doskonałości naukowej.
Centrum będzie realizować działania o trojakim charakterze:
- „Pakiet” narzędzi wspierających kariery naukowe młodych badaczy:
- zainicjowanie i wypromowanie prestiżowej serii seminariów, na które zapraszani będą najwybitniejsi naukowcy (głównie z zagranicy);
- działania o charakterze cyklicznym zmierzające do podniesienia kompetencji analitycznych oraz publikacyjnych badaczy społecznych na UW (np. kursy z metod analitycznych i wykorzystania dedykowanego oprogramowania, academic writing);
- stworzenie szerokiego programu mentorskiego dla młodych badaczy społecznych;
- przygotowanie i realizacja szkoły letniej dla młodych badaczy (bezpośrednie wzorce to Summer Program in Quantitative Methods in Social Research ICPSR czy szkoły letnie IZA);
- wsparcie mobilności młodych badaczy, zwłaszcza związanej z uczestnictwem w prestiżowych szkołach letnich;
- wypracowanie modelu i wdrożenie (w sposób systemowy) planów kariery akademickiej dla młodych badaczy; docelowo plany kariery akademickiej będą uwzględniały „narzędzia” oferowane w ramach CESS, tak by uczestnictwo w Centrum było cennym i pożądanym etapem kariery naukowej młodych badaczy UW.
- Wsparcie innowacyjnych i interdyscyplinarnych przedsięwzięć badawczych:
- wewnętrzny program grantowy premiujący działania o charakterze interdyscyplinarnym i międzywydziałowym, włączający badaczy z różnych jednostek UW; celem programu będzie wspieranie dużych programów badawczych, które nie będą mogły być sfinansowane z innych źródeł (uwaga: intencją twórców działania nie jest zastępowanie agencji grantowych, ale stworzenie przestrzeni do realizacji badań na wstępnym etapie oraz takich, które ze względu na kompleksowość i interdyscyplinarny charakter nie mieszczą się w ramach dostępnych konkursów).
- Tworzenie ram instytucjonalnych i rozwój współpracy z badaczami z zagranicy:
- gościnne wizyty wybitnych badaczy z zagranicy, które będą prowadzić do wspólnych publikacji i/lub projektów badawczych z naukowcami z UW;
- konferencje międzynarodowe o inter- i transdyscyplinarnym charakterze.
Jednostka koordynująca działanie
- Ośrodek Badań nad Migracjami
Jednostki zaangażowane w realizację działania
- WNE
- Wydział Psychologii
- ISS
- EUROREG
- DELab
- Instytut Socjologii
- WNPiSM
- WSNSiR