POB IV: Przekraczanie granic humanistyki
Priorytetowy Obszar Badawczy IV Przekraczanie Granic Humanistyki skupia szereg powiązanych programów badawczych, których celem jest wzmocnienie i rozbudowa potencjału badań humanistycznych realizowanych na Uniwersytecie Warszawskim. Będą one realizowane w ścisłej współpracy międzynarodowej i międzydziedzinowej, nie tylko z naukami społecznymi, ale i naukami o życiu czy technicznymi.
Sztandarowym działaniem POB IV będzie utworzenie Centrum Badań nad Kulturą, Językiem i Umysłem – nowego podmiotu badawczego o statusie międzywydziałowej jednostki Uniwersytetu Warszawskiego. W Centrum prowadzone będą ambitne projekty badawcze o przełomowym charakterze, mające wyraźnie międzydziedzinowy i interdyscyplinarny profil i łączące różne środowiska naszego uniwersytetu. Prace Centrum wspierać będzie Rada Naukowa, do której zaproszeni zostaną wybitni badacze reprezentujący różne dyscypliny nauki.
Również pozostałe działania POB IV mają na celu dalsze wzmocnienie i umiędzynarodowienie wybranych obszarów humanistyki na UW i podjęcie tematów i zagadnień, które umocnią silną pozycję naszego środowiska na świecie. Z kolei planowany zespół menadżerów nauki ma wzmocnić potencjał środowiska humanistycznego do pozyskiwania prestiżowych grantów oraz sprawnego zarządzania dużymi projektami badawczymi i aplikacyjnymi.
Realizacja celów wynikających z wdrażania „Inicjatywy Doskonałości – Uczelni Badawczej” w ramach POB IV obejmie szereg konkursów skierowanych do wspólnoty akademickiej. Przygotowane będą m.in. otwarte konkursy na dofinansowanie organizacji na UW międzynarodowych konferencji naukowych, wykupu praw do otwartego dostępu publikacji naukowych (gold open access), zatrudnienia profesorów wizytujących oraz badaczy na staże podoktorskie czy wreszcie dofinansowanie indywidualnych wyjazdów naukowych, organizację szkół letnich lub inicjowanie i uruchomienie nowych, innowacyjnych kierunków studiów.
Przykładowe dziedziny nauki i dyscypliny naukowe związane z POB
- Dziedzina nauk humanistycznych
- archeologia
- filozofia
- historia
- językoznawstwo
- literaturoznawstwo
- nauki o kulturze i religii
- nauki o sztuce
- Dziedzina nauk społecznych
- nauki socjologiczne
- Dziedzina nauk ścisłych i przyrodniczych
- informatyka
- matematyka
- nauki biologiczne
- nauki fizyczne
- nauki o Ziemi i środowisku
Powyższa lista nie wyklucza innych dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, które mogłyby wpisać się w Priorytetowy Obszar Badawczy IV.
Działania
Centrum Badań nad Kulturą, Językiem i Umysłem
Celem Centrum będzie stymulowanie interdyscyplinarnych badań z udziałem humanistyki prowadzonych na UW poprzez stwarzanie warunków do powstawania i realizacji projektów badawczych oraz wspieranie tego typu projektów (organizacyjne, techniczne, informatyczne, metodologiczne, związane z upowszechnianiem ich wyników). Ponadto Centrum będzie wspierać transfer wiedzy i umiejętności między zespołami badawczymi pracującymi w różnych dziedzinach, w jednostkach UW, w tym poprzez ułatwianie lepszego wykorzystania infrastruktury badawczej UW i wspieranie laboratoriów świadczących usługi na rzecz zespołów/projektów badawczych. W efekcie tych działań nastąpi intensyfikacja współpracy z zagranicznymi jednostkami naukowymi oraz promocja na forum krajowym i międzynarodowym interdyscyplinarnych badań z udziałem humanistyki realizowanych na UW. — opis szczegółowy
Humanistyka cyfrowa
Humanistyka cyfrowa jest jednym z prężniej rozwijających się interdyscyplinarnych obszarów badawczych. Nadrzędnym celem działania jest zwiększenie potencjału naukowego Uniwersytetu Warszawskiego, m. in. poprzez stworzenie zaplecza technologicznego dla badań humanistycznych. Główne założenia obejmują: zbudowanie infrastruktury uniwersyteckiej wspierającej i umożliwiającej prowadzenie badań humanistycznych z wykorzystaniem narzędzi cyfrowych, integrację i sieciowanie uniwersyteckich zespołów badawczych i projektów z zakresu szeroko rozumianej humanistyki cyfrowej oraz stworzenie wyspecjalizowanego zespołu badawczego, mogącego uczestniczyć w ambitnych projektach krajowych i międzynarodowych.
W ramach działania powstaną instytucjonalne repozytorium danych badawczych dla humanistyki i nauk społecznych oraz uniwersytecka platforma wymiany informacji o prowadzonych projektach cyfrowych i udostępnionych narzędziach badawczych. Powołane zostaną również dwie pracownie: pracownia zajmująca się zagadnieniem archiwizacji Webu (w ramach pracowni zostanie udostępniony pełnotekstowy korpus zarchiwizowanych stron z polskich domen z lat 1996-2001) oraz pracownia cyfrowej rekonstrukcji zabytków w przestrzeni wirtualnej. — opis szczegółowy
kierownik: Dominik Purchała
Archeoorientalistyka
Archeoorientalistyka łączy metody i teorie archeologiczne, kognitywne, tekstologiczne z z badaniami terenowymi oraz zastosowaniem nowych technologii. Interdyscyplinarne badania przyczynią się do głębszego zrozumienia nie tylko ludzkich sposobów wyrażania myśli i kultury, ale także tego, czym jest człowiek w jego kulturowych, społecznych i środowiskowych uwikłaniach. Zrozumienie przeszłości danej kultury wpływa na rozumienie jej obecnej sytuacji; dlatego badania archeoorientalistyczne mogą pomóc w zrozumieniu myślenia i zachowań kultur nieeuropejskich, z którymi (i między którymi) porozumienie międzykulturowe jest trudne lub wręcz niemożliwe.
Początkowe badania będą dotyczyły wybranych, istotnych dla studiów nad dziejami człowieka obszarów, na których naukowcy z UW są już obecni (np. Egipt, Sudan, Etiopia, Armenia), z możliwością poszerzenia ich zakresu w miarę rozwoju współpracy. — opis szczegółowy
kierownik: dr hab. Kamil Kuraszkiewicz
Ancient Societies in Action
Ancient Societies in Action gromadzi badaczy starożytności z różnych środowisk Uniwersytetu, zwłaszcza historyków, orientalistów, filologów klasycznych, archeologów i prawników rzymskich. Dąży integracji środowiska, lepszego wykorzystania jego potencjału i uczynienia z Uniwersytetu Warszawskiego jednego z najważniejszych ośrodków studiów starożytniczych w Europie. Działanie te są wspierane i koordynowane przez Centrum Badań nad Starożytnymi Cywilizacjami. — opis szczegółowy
kierownik: dr hab. Robert Wiśniewski
Nieantropocentryczna Podmiotowość Kulturowa
Celem działania jest stworzenie platformy badawczej zorientowanej na zagadnienia szeroko rozumianego posthumanizmu. W pierwszym rzędzie chodzić będzie o relacje pomiędzy światem ludzi i podmiotów (istot) pozaludzkich. Prace w ramach działania będą obliczone na przezwyciężenie antropocentrycznej wizji podmiotowości i wypracowanie podstaw nowej – uwzględniającej nie tylko świat istot żywych, lecz także rozwój technologii informatycznych, zwłaszcza w kontekście prac nad autonomicznymi maszynami i sztuczną inteligencją. Obszarami badań realizowanymi w pierwszej kolejności będą zagadnienia związane z lingwistycznymi i semiologicznymi systemami komunikacyjnymi w świecie pozaludzkim oraz ich korelacją ze strukturą języków wytworzonych przez homo sapiens oraz reprezentacjami świata pozaludzkiego w kulturowej twórczości człowieka na płaszczyźnie poznawczej i afektywnej. W dalszej perspektywie planowane jest także przeanalizowanie regulacji prawnych i bioetycznych z zakresu ochrony zwierząt oraz problematyki związanej z bioróżnorodnością, ekologią i przeciwdziałaniem negatywnym zmianom klimatycznym. — opis szczegółowy
kierownik: dr hab. Paweł Piszczatowski
Global history – pozaeuropejskie konteksty współczesnego świata
Celem działania jest stworzenie zespołu badawczego, stymulującego dialog między środowiskiem naukowym UW a czołowymi ośrodkami badań „historii globalnej” – najszybciej rozwijającej się w ostatnich 20 latach dziedziny historiografii, a jednocześnie integrującego badania już dziś prowadzone w tym obszarze na różnych wydziałach UW. Ogromną wagę przywiązujemy do kształcenia młodych kadr, m.in. poprzez organizację międzynarodowej szkoły letniej oraz 2-letnich angielskojezycznych studiów magisterskich „Global History and Anthropology”. W budżecie projektu znajdują się środki na zatrudnienie w drodze otwartych konkursów kilkorga postdoców, reprezentujacych dziedziny słabo dziś obecne na UW (np. historia Azji Wschodniej), jak również na zaproszenie na kilkumiesięczne wykłady czołowych zagranicznych ekspertów z zakresu historii globalnej. Ambicją projektu jest włączenie społeczności UW w szeroki nurt badań z zakresu „global history”, a jednoczenie pozyskanie nowego, szerszego kontekstu dla badania dziejów Polski i Europy Środkowo-Wschodniej. — opis szczegółowy
kierownik: dr hab. Marek Pawełczak
Różnorodność językowo-kulturowa, bioróżnodność i środowisko
Zadaniem działania jest lepsze poznanie relacji między koncentracją bioróżnorodności a występującym na tych samych obszarach zróżnicowaniem językowo-kulturowym. W ramach działania stworzona zostanie platforma badawcza, której zadaniem będzie uruchomienie szeroko zakrojonego, wieloinstytucjonalnego i międzydziedzinowego projektu mającego na celu lepsze zrozumienie związków i możliwych współzależności między zróżnicowaniem biologicznym, językowym i kulturowym na świecie. — opis szczegółowy
kierownik: prof. dr. hab. Justyna Olko
Wielojęzyczność
Wiele osób rozwija się wielojęzycznie w wyniku mobilności i migracji, lub osiąga znajomość różnych języków dzięki edukacji. Wciąż brakuje jednak zaawansowanych metodologicznie badań empirycznych wyjaśniających językowe i poznawcze mechanizmy funkcjonowania wielojęzycznych dzieci i dorosłych. Badania wielojęzyczności prowadzone na UW zyskały rozpoznawalność na świecie, jednak są rozproszone pomiędzy wydziałami. Dlatego stworzymy międzywydziałowy i międzynarodowy zespół badawczy Multilingualism Research Hub łączący wiedzę i know-how językoznawców i psychologów. Stworzymy też wspólną przestrzeń badawczą, aby efektywniej wykorzystać i poszerzyć infrastrukturę dostępną na UW. — opis szczegółowy
kierownik: dr hab. Agnieszka Otwinowska-Kasztelanic
Członkowie Komitetu Koordynacyjnego
- dr Kozłowska Magdalena (Wydział Historii)
- prof. dr hab. Justyna Olko (Wydział ‘Artes Liberales’)
- dr hab. Agnieszka Biernacka (Wydział Lingwistyki Stosowanej)